Energiebelastingen België: Energiefonds, BTW en accijnzen

Door Sebastian Matthijsen

Energie-expert

Sebastian is al meerdere jaren de vertrouwde energie-expert van Selectra. Zijn expertise omvat onder andere internationale beleidsvorming, vergelijkingen en energieprijzen in het binnen- en buitenland.

De prijs per kilowattuur (kWh) wordt vastgelegd door de elektriciteitsleverancier, maar dat is lang niet de enige factor die het bedrag op de factuur bepaalt. Er zijn tal van belastingen die vastgelegd worden door de regering, zowel op regionaal als op federaal vlak. De belangrijkste belastingen op energie in België zijn de accijnzen op elektriciteit en aardgas, de btw op energiekosten, en de federale bijdrage, die samen een aanzienlijk deel van de energiefactuur uitmaken.

Energiebelastingen België

De energieprijzen bestaan uit meerdere componenten, waarvan de energiekost het belangrijkst is. Dit is de prijs per kWh die je aan je energieleverancier betaalt voor gas of elektriciteit. Daarnaast zijn er meerdere energieheffingen en belastingen die worden doorbetaald aan de federale of regionale overheid.

De finale gasprijs die je betaalt bestaat momenteel voor ongeveer 7% uit belastingen. Voor de elektriciteitsprijs ligt dit bedrag een stuk hoger, namelijk bijna 14%.

De belastingen op gas en elektriciteit verschillen in België per gewest. Er zijn ook een aantal belastingen die op federaal niveau worden geheven, zoals het btw-tarief. De energiebelastingen per gewest zijn:

1. Vlaanderen:
   • Bijdrage Energiefonds
   • Heffing directe lijnen
   • Federale bijzondere accijns
   • 6% btw (behalve op bijdrage Energiefonds)
2. Wallonië:
   • Retributie voor aansluiting op het netwerk
   • Federale bijzondere accijns
   • Diverse heffingen via de transmissienetbeheerder
   • 6% btw
3. Brussel:
   • Toeslag openbare dienstverplichtingen
   • Federale bijzondere accijns
   • 6% btw

Deze belastingen betaal je aan je energieleverancier en worden vervolgens doorgestort aan de juiste instantie. Hetzelfde geldt voor de distributie- en transmissiekosten.

Overige belastingen energie

Naast de hierboven genoemde belastingen, zijn er ook een aantal belastingen die je indirect betaalt. Enkele voorbeelden hiervan zijn:

• CO2-belasting op elektriciteit opgewekt door vervuilende energiebronnen.
• Toeslagen voor windparken en groenestroomcertificaten (geïntegreerd in de transportkosten van Elia).
• Kosten voor de financiering van de strategische reserve (geïntegreerd in de transportkosten van Elia).

Huishoudens met een analoge energiemeter en zonnepanelen betalen ook een soort heffing: het prosumententarief. Dit tarief moeten huishoudens betalen die nog profiteren van een terugdraaiende meter. Fluvius is echter alle analoge meters aan het vervangen door de digitale variant, waardoor alle Vlamingen zullen profiteren van het injectietarief.

Verlaging BTW-tarief energie

Het btw-tarief op energie is in België altijd 21% geweest. Door de hoge energieprijzen heeft de regering echter besloten om het btw-tarief op energie te verlagen naar 6%. Deze verlaging werd op 1 maart 2022 ingevoerd. Door de aanhoudende hoge prijzen heeft de regering besloten om deze verlaging permanent te maken.

De verlaging van het btw-tarief geldt enkel voor particuliere energiecontracten. Voor klein-zakelijke gascontracten werd het btw-tarief op 1 juli 2023 weer teruggebracht naar 21%.

Bijdrage ODV (openbaredienstverplichtingen)

Er zijn twee energieheffingen die zijn ingesteld door de federale regering, namelijk:

1. de energiebijdrage;
2. de federale bijdrage.

De energiebijdrage is een belasting op elektriciteit en aardgas die bestemd is voor de financiering van beleidsmaatregelen rond energie, terwijl de federale bijdrage een heffing is op energieverbruik die onder andere wordt gebruikt om de kosten van sociale maatregelen en de werking van de energieregulatoren te dekken. Beide bijdragen zijn bedoeld om specifieke energiekosten te bekostigen, zoals de ondersteuning van kwetsbare consumenten en de regulering van de energiemarkt.

Energiebijdrage

De bijdrage op energie werd door de wet van 23 juli 1993 ingevoerd om het concurrentievermogen en de werkgelegenheid te waarborgen. Het werd vervolgens gewijzigd bij de programmawet van 27 december 2005. Gezien als een indirecte belasting (accijns), wordt deze belasting geheven op het verbruik van elektriciteit. De geïnde bedragen zijn bestemd voor het fonds van de sociale zekerheid.

Federale bijdrage energie

“Er wordt een federale bijdrage gefactureerd aan de eindafnemers ter financiering van sommige openbare dienstverplichtingen en van de kosten verbonden aan de regulering van en de controle op de elektriciteitsmarkt,” aldus de federale energieregulator CREG. Het geïnde bedrag is bestemd voor vijf fondsen van CREG:

1. Het denuclearisatiefonds: CREG stort een bedrag door naar de Nationale Instelling voor Radioactief Afval en verrijkte Splijtstoffen (N.I.R.A.S.) zodat deze haar denuclearisatieopdracht kan vervullen.
2. Het CREG-fonds: De Kamer van volksvertegenwoordigers bepaalt elk jaar de werkingskosten van de CREG.
3. Het sociale energiefonds: CREG herverdeelt het jaarlijks geïndexeerde bedrag van de federale bijdrage bestemd voor dit fonds onder de OCMW’s.
4. Het fonds voor broeikasgassen: een deel van de federale bijdrage wordt jaarlijks gestort aan het fonds van de FOD Leefmilieu voor de financiering van het federaal beleid ter vermindering van de emissies van broeikasgassen.
5. Het fonds beschermde klanten: CREG stort een deel van de opbrengst door naar de elektriciteitsbedrijven die beschermde residentiële klanten met een laag inkomen of in een kwetsbare situatie bevoorraad hebben tegen sociale maximumprijzen (de ‘sociale tarieven’).

Energieheffingen regionale regeringen

Verder zijn er ook een aantal energieheffingen ingevoerd door de regionale regeringen. Hieronder behandelen we de specifieke belastingen die gelden per gewest in België.

Energieheffingen Vlaams Gewest

De bijdrage groene energie en warmtekrachtkoppeling (WKK) dient ter ondersteuning van de investeringen in groene stroom en warmtekrachtkoppeling (WKK). Bij warmtekrachtkoppeling worden warmte en elektriciteit tegelijk geproduceerd, dit met behulp van een motor op één brandstof (fossiele brandstoffen of energie uit duurzame bronnen). Deze taksen moeten energieleveranciers aanzetten om te investeren in hernieuwbare energie en moeten door alle burgers betaald worden (ook diegene die niet voor groene elektriciteit kiezen).

De bijdrage WKK bestaat niet in Wallonië, maar de bijdrage groene energie (met of zonder WKK) is vergelijkbaar in beide gewesten. Alle gewesten investeren dus in duurzame energie.

De Vlaamse regering keurde in december 2015 een verhoogde energieheffing goed om de historische schuld van de groenestroomcertificaten weg te werken, genaamd de Turteltaks. De bijdrage Energiefonds werd omgevormd tot een jaarlijkse heffing, die vanaf maart 2016 inging. De Turteltaks werd in 2018 definitief afgeschaft.

Energieheffingen Brussels Hoofdstedelijk Gewest

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gelden er twee energieheffingen:

1. De bijdrage voor wegen: deze vergoeding wordt gebruikt om de verliezen van de Brusselse gemeenten als gevolg van de liberalisering van de energiemarkt te compenseren.
2. De bijdrage aan de openbare dienstverlening: deze bijdrage wordt betaald aan het Energiefonds. De belasting financiert onder meer de energiepremies in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, de sociale tarieven en de straatverlichting.

Energieheffingen Waals Gewest

In het Waals Gewest gelden er twee energieheffingen:

1. De retributie voor de aansluiting op het elektriciteitsnetwerk: deze vergoeding wordt toegerekend aan het Energiefonds van het Waalse Gewest en voorziet in de financiering van de CWaPE (de Waalse energieregulator), maar ook bv. de bevordering van groene energie en de sociale taken van het OCMW.
2. Bijdrage groene energie: voor de stimulering en de ondersteuning van elektriciteit uit hernieuwbare bronnen.

Door Sebastian Matthijsen

Energie-expert

Sebastian is al meerdere jaren de vertrouwde energie-expert van Selectra. Zijn expertise omvat onder andere internationale beleidsvorming, vergelijkingen en energieprijzen in het binnen- en buitenland.